Światowy Dzień Mokradeł 2022: obchody podpisania Konwencji o obszarach wodno-błotnych już 2 lutego

Zgodnie z definicją przyjętą przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody, mokradłami czy też obszarami wodno-błotnymi są: bagna, błota, torfowiska oraz zbiorniki wodne – zarówno naturalne jak i sztuczne, stałe i okresowe, o wodach stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych – a także wody morskie, których głębokość podczas odpływu nie przekracza sześciu metrów. Właśnie taką definicję przejęto w Konwencji ramsarskiej, którą 2 lutego 1971 roku podpisało 18 państw. Obecnie jest ich już 172 i wspólnie podejmują działania, mając na celu ochronę oraz odtwarzanie mokradeł, będących jednymi z najważniejszych i najbardziej produktywnych ekosystemów na świecie.

Czynniki demograficzne, postępująca urbanizacja, intensywna gospodarka rolna, zmiana morfologii rzek oraz wzrastająca konsumpcja dóbr o wysokim śladzie wodnym należą do głównych przyczyn drastycznego spadku powierzchni terenów podmokłych na całym świecie. Przyjmuje się, że od 1700 roku zanikło już 85 procent z nich, z czego aż 35 procent tylko od roku 1970. Naturalne tereny podmokłe zanikają trzykrotnie szybciej niż lasy, choć to głównie na tych drugich obecnie koncentruje się uwaga mediów, a także licznych organizacji pozarządowych. Dla ludzi dalsza utrata tych obszarów oznacza z jednej strony niedobór wody, z drugiej narażenie na podtopienia i zalania w przypadku ekstremalnych zjawisk pogodowych, trudność w zapewnieniu żywności, a nawet ograniczenie środków do życia. Z kolei w skali globalnej zanikanie mokradeł oznacza spadek bioróżnorodności, utratę zdolności do filtrowania słodkiej wody oraz zwiększenie emisji węgla i metanu do atmosfery.

Mając na uwadze wartość obszarów wodnisto-błotnych zarówno z punktu widzenia gospodarczego, jak i przyrodniczego, oraz widząc konieczność ich ochrony, podpisano Konwencję ramsarską, zwaną „Konwencją o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego”. W rocznicę jej podpisania ustanowiono Światowy Dzień Mokradeł, którego obchody już od 51. lat są okazją do zwrócenia uwagi na bezcenną rolę obszarów wodno-błotnych w globalnej gospodarce.

Jednym z głównych działań wynikających z Konwencji ramsarskiej, mających na celu ochronę terenów wodno-błotnych, jest ustanawianie tzw. obszarów Ramsar. Są to najcenniejsze tereny podmokłe, ujęte na „liście ramsarskiej”. Na świecie jest ich już 2433, a ich łączna powierzchnia przekracza 254,5 miliona hektarów.

Zasoby wody pitnej na świecie kurczą się w zastraszającym tempie, a mokradła są ich naturalnymi rezerwuarami. Dzięki zdolnościom do gromadzenia wody tereny podmokłe mają istotne znaczenie dla ochrony ludności przed powodziami. Ponadto obszary te odznaczają się olbrzymią bioróżnorodnością: to w nich żyje i rozmnaża się prawie 40 procent gatunków roślin a także ryb, ptaków i owadów. Ochrona i odbudowa mokradeł jest jednym z kluczowych działań w kontekście ratowania populacji dzikiego ptactwa i unikalnej flory, zapobiegania powodziom i suszy, oczyszczania wody, poprawy jakości powietrza, jak i zabezpieczania zasobów wody pitnej w Polsce i na świecie.

W Polsce łącznie jest 19 obszarów Ramsar. Są to rezerwaty, parki, doliny rzek i torfowiska – m.in.: Wigierski Park Narodowy, Torfowiska Tatrzańskiego Parku Narodowego, Subalpejskie Torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym, Słowiński Park Narodowy, Poleski Park Narodowy, Torfowiska Doliny Izery i kilkanaście innych.

Największym krajowym podmiotem, który gospodaruje wodami Skarbu Państwa, troszcząc się również o stan terenów wodno-błotnych, jest Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. W swoich działaniach PGW WP koncentruje się m. in. na zrównoważonym gospodarowaniu terenami podmokłymi oraz ich odtwarzaniu przez ponowne zabagnianie zdegradowanych mokradeł. Opracowany w ramach Krajowego Programu Renaturyzacji Wód Powierzchniowych „Podręcznik dobrych praktyk renaturyzacji wód powierzchniowych” zawiera przykłady działań w tym zakresie, skupiając się na zasadniczych celach renaturyzacji i jej potencjalnych korzyściach.

Działania PGW Wód Polskich dotyczą jakości i ilości wód w Polsce. Jednymi z kluczowych działań, poza tymi na rzecz renaturyzacji wód, są: przygotowanie planów gospodarowania wodami i planów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz zapobieganie skutkom suszy. Niedawno zakończono konsultacje społeczne II aktualizacji planów gospodarowania wodami, które stanowią podstawę podejmowania decyzji kształtujących stan zasobów wodnych i określają zasady gospodarowania nimi. Plany zawierają rekomendacje działań dla wszystkich jednolitych części wód, obejmujących jeziora, zbiorniki wodne, jak również rzeki, potoki, strumienie, przybrzeżne fragmenty wód morskich i wody podziemne.

Więcej informacji na ten temat znaleźć można w naszym materiale Nie poprawimy stanu wód bez konkretnych działań.

W związku ze zbliżającymi się obchodami Światowego Dnia Mokradeł 2022 w wielu państwach na świecie odbywać się będą przeróżne wydarzenia i akcje. Są one wezwaniem do podjęcia kroków na rzecz terenów podmokłych, zgodnie z hasłem „Działania na mokradłach dla ludzi i przyrody” (Wetlands Action for People and Nature). To wezwanie do inwestowania kapitału finansowego, ludzkiego i politycznego, aby ocalić światowe tereny podmokłe przed zniknięciem i przywrócić te, które zdegradowaliśmy – czytamy na stronie World Wetlands Day.

Światowy Dzień Mokradeł jest wydarzeniem otwartym dla wszystkich. Włączyć się mogą zarówno władze państw, podmioty zajmujące się gospodarowaniem wodami, organizacje pozarządowe, a także dzieci, młodzież i dorośli – wszyscy, którzy dostrzegają olbrzymią rolę ekosystemów wodno-błotnych w funkcjonowaniu naszej Planety.

Pełną listę wydarzeń oraz materiały graficzne wspierające akcję znaleźć można na stronie internetowej Sekretariatu Generalnego Konwencji Ramsarskiej worldwetlandsday.org.