Restytucja ekosystemów zdegradowanych eksploatacją zasobów wodnych – współpraca na rzecz wód i klimatu

Celem gospodarki wodnej XXI wieku jest zrównoważona eksploatacja zasobów wodnych, z coraz mocniejszym akcentem położonym na ochronę ekosystemów od wód zależnych oraz rekultywację ekosystemów i terenów zdegradowanych. W celu przeciwdziałania kryzysowi klimatycznemu spowodowanemu między innymi przez niewłaściwe gospodarowanie zasobami wodnymi, Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych określiło lata 2021-2030 „Dekadą restytucji ekosystemów” oraz przygotowało pakiet działań wynikających ze strategii wypracowanej wspólnie przez poszczególne rządy.

W procesie restytucji ekosystemów zdegradowanych przez eksploatację zasobów wodnych, oprócz działań rządu i instytucji odpowiedzialnych za właściwą regulację stosunków wodnych, ważne jest również zaangażowanie lokalnej społeczności, młodzieży i środowisk akademickich oraz przedstawicieli sektora prywatnego. Każde działanie - począwszy od rekultywacji terenów pokopalnianych, poprawiających lokalny bilans wodny, po odtwarzanie wodnych arterii w przestrzeni miejsko-wiejskiej – prowadzi do zamierzonego celu – odbudowy lub poprawy stanu ekosystemów wodnych i od wód zależnych.

Ekosystemy wodne i od wód zależne nad jeziorem Pile, gmina Borne Sulinowo. Fot. Wody Polskie

Planowanie, realizacja działań na rzecz odbudowy ekosystemów zdegradowanych przez eksploatację zasobów wodnych oraz współdziałanie w tym zakresie z właściwymi organami i podmiotami, to jedno z zadań Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.

Przykładem są prace na rzecz poprawy stanu hydrologicznego zlewni rzeki Wiercicy, poprzez jej zasilanie wodami Warty, dla poprawy bilansu wodnego koordynowane przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu. To ogromne przedsięwzięcie we wschodniej Wielkopolsce, dzięki któremu lej depresji związany z wyrobiskiem odkrywki Drzewce wypełni się wodą. Odbudowane zostaną w ten sposób zasoby wód podziemnych okolicy, co wpłynie pozytywnie również na wody powierzchniowe, w tym rzekę Wiercicę. Wody Polskie planują w kolejnych latach odrestaurować kilkanaście obiektów hydrotechnicznych w biegu rzeki Wiercicy i jej dopływów, aby dodatkowo spowolnić odpływ wody i odbudować stosunki wodne w tym regionie.

W założenia Dekady wpisuje się również projekt stworzenia zbiorników wodnych w miejscu wyrobisk pokopalnianych we wschodniej Wielkopolsce. To właśnie w tym regionie odnotowuje się największe deficyty wodne w kraju, stąd działanie i współpraca Wód Polskich z innymi podmiotami, na rzecz poprawy bilansu wodnego terenów pokopalnianych w tej części Polski, jest kluczowa. W efekcie wieloletniej działalności górniczej i energetycznej oraz niskich opadów deszczu i śniegu przez ostatnie lata, w regionie doszło do istotnego obniżenia poziomów wód powierzchniowych i podziemnych. Widocznym skutkiem tego jest m.in. zanik przepływu w rzekach, cofanie się linii brzegowej jezior, przesuszenie mokradeł czy brak wody w studniach. Zintegrowany program odbudowy stosunków wodnych, obejmujący swoim zasięgiem zarówno wyrobiska pokopalniane, rzeki i kanały przepływające przez ten obszar, jak i jeziora oraz mokradła z pobliskiego Pojezierza Gnieźnieńskiego i Kujawskiego, ma temu w znaczny sposób zapobiec. To modelowy przykład współpracy na rzecz restytucji ekosystemów zdegradowanych.

„Dekadzie restytucji ekosystemów” przyświeca cel, w którym egzystowanie ludzi i świata przyrody odbywa się w sposób zrównoważony. Kompleksowe zarządzanie wodami umożliwia inwestowanie w jak najlepszą ochronę przed powodzią i suszą oraz wdrażanie działań na rzecz poprawy stanu i jakości wód dla przyszłych pokoleń oraz ekosystemów wodnych i od wód zależnych. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie gospodaruje wodami w sposób umożliwiający rozwój różnych sektorów gospodarki. Przy jednoczesnej trosce o stan środowiska, w tym ekosystemów od wód zależnych, podejmuje działania na rzecz ich restytucji i ochrony przy współpracy z innymi podmiotami, instytucjami naukowymi i organizacjami przyrodniczymi, czego najlepszym przykładem są działania prowadzone we współpracy z Gospodarstwem w regionie wodnym Warty. Odbudowa ekosystemów zdegradowanych przez eksploatację zasobów wodnych pomaga nam adaptować się do zmian klimatycznych, których skutki można ograniczyć również poprzez inwestycje na rzecz restytucji ekosystemów.

Rzeka Warta na wysokości Świerkocina. Fot. Wody Polskie

Źródła:

gdos.gov.pl; wody.gov.pl; cordis.europa.eu;