Światowy Dzień Mokradeł i 50. rocznica podpisania Konwencji o obszarach wodno-błotnych a mokradła w krajowej gospodarce wodnej

Wzrost liczby ludności, urbanizacja i konsumpcjonizm odcisnęły ogromne piętno na światowych terenach podmokłych, gdyż od 1700 r. zostało ich utraconych prawie 90%. W celu ratowania obszarów wodno-błotnych na całym świecie, w lutym 1971 r. 18 państw podpisało Konwencję Ramsarską, zwaną „Konwencją o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego”. Jest ona najstarszą światową konwencją poświęconą ochronie środowiska przyrodniczego. Zgodnie z jej zapisami, obszarami wodno-błotnymi są tereny bagien, błot i torfowisk oraz zbiorniki wodne, tak naturalne, jak i sztuczne, stałe i okresowe, o wodach stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych. Zalicza się też do nich wody morskie, których głębokość podczas odpływu nie przekracza sześciu metrów. Te najcenniejsze wpisane są na listę obszarów wodno-błotnych o międzynarodowym znaczeniu, tzw. obszarów Ramsar.

Obszary Ramsar w Polsce

Obecnie stronami Konwencji Ramsarskiej jest ponad 170 państw, które wyznaczyły razem ponad 2 tys. obszarów Ramsar o łącznej powierzchni ponad 225 mln ha. Najwięcej obszarów wykazanych w spisie konwencji ma Wielka Brytania, a największą powierzchnię tych obszarów – Kanada. Polska ratyfikowała konwencję w 1978 r., a za wdrażanie jej postanowień odpowiedzialny jest Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Nasze obszary Ramsar to między innymi Parki Narodowe, Rezerwaty Przyrody, Polodowcowe Stawy Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz jego torfowiska, rozlewiska Biebrzy, Torfowiska Doliny Izery, Stawy Przemkowskie i Ujście Wisły. W tym roku temat przewodni Światowego Dnia Mokradeł to „Woda, mokradła i życie”.

Statystyki pokazują, że zasoby wód powierzchniowych na Ziemi stale się kurczą. Problem ten dostrzegany jest w skali globalnej, dlatego wzrasta liczba państw, które podpisują się pod założeniami Konwencji. Aż 82% populacji ludzkiej jest narażone na wysoki poziom zanieczyszczeń w dostawach wody, natomiast ponad 2 mld ludzi nie ma dostępu do bezpiecznej wody pitnej. Tylko 2,5% wody na Ziemi to woda słodka, głównie przechowywana na lodowcach, w podziemnych warstwach wodonośnych, a woda do picia to niestety mniej niż 1% z tych zasobów. Niepokojące jest również to, że wzrost ludności do 2050 r., szacowany na 10 mld, spowoduje wzrost produkcji żywności o 70%. Zwiększy to zużycie wody aż o 14%.

Światowy Dzień Mokradeł, przypadający na 2 lutego, to okazja do zwrócenia uwagi, jak bardzo obszary wodno-błotne są niezbędne w globalnej gospodarce, przede wszystkim jako najcenniejszy ekosystem. Prawie 40% gatunków roślin i zwierząt na świecie żyje i rozmnaża się na mokradłach i tylko w skali roku na mokradłach słodkowodnych odkrywanych jest około 200 nowych gatunków ryb. Ostatnimi czasy większą uwagę, szczególnie mediów, przyciągają lasy, a to torfowiska magazynują dwa razy więcej węgla niż drzewa, a solniska, namorzyny i łąki podwodne gromadzą spore ilości związków węgla. Jedną z istotniejszych funkcji mokradeł, szczególnie ważną w kontekście zmian klimatycznych, jest to, że zapewniają ochronę przed powodziami, z każdym hektarem pochłaniając 14 milionów litrów wody powodziowej.

Żyjemy w narastającym kryzysie wodnym i niestety zużywamy więcej wody, niż natura jest w stanie jej wytworzyć. Osuszając mokradła, niszczymy nieodwracalnie zasoby wody, bogaty świat roślin i zwierząt oraz usługi ekosystemowe. Możemy mieć jednak wystarczająco dużo wody dla przyrody i dla nas, jeśli przestaniemy niszczyć, a zaczniemy odtwarzać tereny podmokłe, weźmiemy odpowiedzialność za nadmierną ilość produkowanych śmieci, zwiększymy efektywność wykorzystania wody i uznamy temat wody i terenów podmokłych za istotny w planach rozwoju i zarządzania zasobami.   

 

Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie realizując swoje zadania, docenia rolę mokradeł jako kluczowego elementu naturalnej retencji wodnej, uwzględniając ich rolę w przeciwdziałaniu skutkom suszy i powodzi poprzez możliwość retencji wód i powolnego ich oddawania otoczeniu w okresach bezdeszczowych oraz gromadzenia ich w czasie opadów.

Odtwarzanie mokradeł i utrzymywanie istniejących w dobrym stanie będzie realizowane przez Wody Polskie dzięki opracowaniu pierwszego ogólnopolskiego Krajowego Programu Renaturyzacji Wód Powierzchniowych. Dokument ten stanowi punkt wyjścia do określonych działań w terenie, natomiast finalne decyzje w zakresie planowanych do realizacji działań renaturyzacyjnych oraz harmonogramu ich wdrażania zostaną podjęte na etapie prowadzonych obecnie prac zmierzających do opracowania II aktualizacji planów gospodarowania wodami (II aPGW), w tym do sporządzenia zestawu działań dla wszystkich jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych z uwzględnieniem sposobów osiągania ustanawianych celów środowiskowych. W ramach prac powstał również podręcznik „Renaturyzacja wód. Podręcznik dobrych praktyk renaturyzacji wód powierzchniowych”. Więcej informacji o projekcie, a także podręcznik do pobrania w formie PDF można znaleźć tutaj. 

Ponadto Wody Polskie realizują inwestycje, uwzględniające również oddawanie przestrzeni rzekom tam, gdzie jest to możliwe do wykonania. Pozwala to na utrzymanie i odtwarzanie mokradeł oraz lokalne obniżanie kulminacji fali wezbraniowych dzięki zwiększeniu przestrzeni, na której rzeki mogą swobodnie wylewać. Przykładem takich działań jest zwiększenie obszaru międzywala rzeki Wisłoki w ramach budowy nowych wałów przeciwpowodziowych.

Tutaj można pobrać plakat Dnia Mokradeł i ulotkę z podstawowymi informacjami o wodzie, mokradłach oraz ich ścisłych powiązaniach z życiem i działalnością człowieka.

Fot. Starorzecze Bugu w miejscowości Nur. Autor: Michał Kiziniewicz, Wody Polskie


Źródło:

wody.gov.pl; gdos.gov.pl