Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej

Dlaczego różnorodność biologiczna jest tak istotna? Najprościej – bo jest niezbędna dla przeżycia rodzaju ludzkiego. Czerpiemy z natury wiele podstawowych zasobów, takich jak żywność, materiały budowlane, energię cieplną, czy też substancje czynne wielu leków. Pomimo ogromnego postępu technologicznego jesteśmy całkowicie zależni od  tętniących życiem ekosystemów. Tegoroczne hasło Dnia Różnorodności Biologicznej – „Nasze rozwiązania są w naturze” – podkreśla nadzieję, solidarność i znaczenie współpracy na wszystkich szczeblach w celu budowania życia w harmonii z naturą.

Zbyt często zapominamy o tym, ile jej zawdzięczamy. Nasze uprzemysłowione społeczeństwa uważają różnorodność biologiczną za rzecz oczywistą, postrzegając ją jako coś darmowego i wiecznego. W rzeczywistości jednak coraz bardziej obciążamy środowisko naturalne, a wiele aspektów ludzkich działań w ogromnym stopniu zagraża istnieniu licznych gatunków.

 

Lista obciążeń wpływających negatywnie na różnorodność biologiczną jest długa i obejmuje takie działania, jak niszczenie i dzielenie ekosystemów, zanieczyszczanie powietrza, wody i gleby, przeławianie oraz nadmierną eksploatację zasobów naturalnych, lasów i gruntów, wprowadzanie obcych gatunków do ekosystemów, a także emisję coraz większych ilości gazów cieplarnianych powodujących zmiany klimatu.

 

Janez Potočnik, Komisarz Unii Europejskiej ds. środowiska, powiedział: „Presja wywierana przez człowieka na wiele ekosystemów rośnie. Z tego powodu zaczynają one gorzej funkcjonować, a czasami wręcz znajdują się na krawędzi upadku. Ten proces, nazywany utratą różnorodności biologicznej, to jedno z aż nadto powszechnych zjawisk. Z tego powodu Unia Europejska postanowiła położyć kres utracie różnorodności biologicznej. W ciągu ostatnich 25 lat UE utworzyła w obrębie swoich granic sieć 26 tys. chronionych obszarów obejmujących ponad 850 tys. km². System ten, znany pod nazwą Natura 2000, stanowi największą na świecie sieć obszarów chronionych i jest świadectwem znaczenia, jakie przywiązujemy do kwestii różnorodności biologicznej”.

 

W Polsce wiele obszarów Natura 2000, to ekosystemy wodne i zależne od wody, takie jak np. bagna, tereny zalewowe, podmokliska. W sumie tereny te zajmują w Polsce 4,4 mln ha (ok. 14 procent powierzchni kraju) i wszystkie odgrywają ważną rolę w zachowaniu bioróżnorodności. Trzeba mieć świadomość, że stopień zagrożenia wielu z nich jest znaczny i że za zagrożone uznano np. większość przybrzeżnych ekosystemów morskich i przymorskich. Niektóre z nich – np. łąki podmorskie, słonolubne szuwary i pastwiska nadmorskie – należą do najsilniej zagrożonych i najszybciej ginących ekosystemów Polski. Z drugiej strony możemy się poszczycić znacznymi zasobami torfowisk niskich, w szczególności alkalicznych torfowisk przepływowych, lasów łęgowych, ekosystemów jeziornych.

 

Mamy o co się troszczyć i każdy z nas może przyczynić się do ochrony różnorodności biologicznej. Sposobów jest wiele, te związane z wodą to m.in.:

 

Nawet po ich przetworzeniu w oczyszczalniach ścieki odprowadzane do rzek zawierają pewne ilości fosforanów, rozpuszczalników, substancji powierzchniowo czynnych i innych chemikaliów obecnych w nowoczesnych detergentach. Składniki te mogą poważnie oddziaływać na różnorodność biologiczną – w szczególności na środowisko wodne. Szkodzą też naszemu zdrowiu! Co możemy zrobić? Wybierajmy detergenty ekologiczne z odpowiednim oznaczeniem. Przede wszystkim: unikajmy nadmiernego stosowania środków czystości. Wręcz przeciwnie, używajmy ich w małych ilościach!

 

Tuńczyk błękitnopłetwy, dorsz, łosoś, sola, żabnica… Zaleca się nie spożywać już tych gatunków z uwagi na to, że nadmierne połowy, okresy odłowów (czasami w pełni sezonu tarłowego), a także niektóre metody połowowe (niszczące dno morskie lub powodujące przypadkowe połowy osobników młodocianych) zagrażają odnowie zasobów. Konieczne jest zapewnienie stadom ryb czasu na odbudowę populacji, dlatego spożywajmy ryby i skorupiaki należące do gatunków niezagrożonych wyginięciem. Możemy także kupować produkty pochodzące z lokalnego rybołówstwa lub oznaczone znakiem MSC (Marine Stewardship Council). Więcej informacji o tym oznakowaniu można znaleźć tutaj: www.msc.org.

W Polsce w najwyższych kategoriach zagrożenia znajdują się gatunki dwuśrodowiskowe ryb – jesiotr ostronosy, łosoś, minóg morski, parposz, aloza, certa, ciosa, minóg rzeczny, jak również głowacica.

Woda jest niezbędna dla zachowania równowagi naszej planety i jej mieszkańców, zarówno zwierząt, jak i roślin. Wystarczy jej dla wszystkich, ale niestety jej źródła są nierówno rozłożone i często źle zarządzane. W naszych szerokościach geograficznych wystarczy odkręcić kran, by mieć dostęp do wody pitnej. W związku z tym wykorzystujemy ją do wszystkiego, a nie powinniśmy! Aby oszczędzać zasoby wody pitnej, możemy między innymi podlewać rośliny deszczówką i raczej pod koniec dnia (żeby uniknąć parowania), a także odzyskiwać zużytą wodę domową (po myciu naczyń, kąpieli, prysznicu) do spłukiwania wody w sedesie,  czyszczenia podłogi, a nawet, po jej przefiltrowaniu, do podlewania roślin.

 

„Bioróżnorodność to dobro wspólne, nieoceniona spuścizna powstała na przestrzeni milionów lat i kapitał do przekazania przyszłym pokoleniom. (...) Ten Międzynarodowy Dzień ma na celu podniesienie świadomości w zakresie tych kwestii, które są kluczowe dla naszego życia dzisiaj i w przyszłości. W tym dniu szczególnie odpowiednie jest piękne amerykańsko-indyjskie przysłowie: Nie dziedziczymy Ziemi po naszych przodkach; pożyczamy ją od naszych dzieci”. – powiedziała Audrey Azoulay, dyrektor generalna UNESCO z okazji Międzynarodowego Dnia Różnorodności Biologicznej.

Rok 2020 jest rokiem, w którym bardziej niż kiedykolwiek świat może zasygnalizować swoją silną wolę stworzenia globalnych ram, które „nagną krzywą” utraty różnorodności biologicznej z korzyścią dla ludzi i życia na Ziemi. Biorąc pod uwagę trwającą pandemię COVID-19, Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej 2020 będzie obchodzony w ramach pierwszej w historii kampanii internetowej. Więcej o obchodach na platformach:

facebook.com/UNBiodiversity

twitter.com/unbiodiversity

instagram.com/unbiodiversity

linkedin.com/company/unbiodiversity

 

 

• materiałów Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska Komisji Europejskiej. (zgoda na wykorzystanie: Copyright © 2009 Institut royal des Sciences naturelles de Belgique, © Unia Europejska, 2011)
• UCHWAŁY NR 213 RADY MINISTRÓW z dnia 6 listopada 2015 r.w sprawie zatwierdzenia „Programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z Planem działań na lata 2015–2020”
• strony konwencji o różnorodności biologicznej: https://www.cbd.int/idb/2020
• materiały uzupełniające: Konwencja o różnorodności biologicznej